De zomer van 2021 was heel anders dan de drie droge zomers daarvoor. Veel regen, minder licht en weinig warmte. En toch leverde fertigatie in de uien ook dat jaar een plus op van veertien ton per hectare! ‘Meer met minder’ dat is kortweg samengevat fertigatie. Bij Van Iperen staat deze innovatie hoog op de agenda, zowel op wetenschappelijk niveau als in de praktijk van alledag. Samen met wetenschappelijk medewerker Conno van Dam, technisch specialist bemesting Ton van Hulten en adviseur akkerbouw Mikey Akkermans nemen we de stand van zaken door.
Op het juiste moment op de juiste plek
Fertigatie is een samentrekking van irrigatie en fertilisatie. Via een irrigatiesysteem worden water en kunstmest gelijktijdig bij de plant gebracht. Het idee komt uit de tuinbouw. Daar wordt het al decennia lang succesvol toegepast. Ton: “Groot verschil is dat ze daar in de kas en op steenwol telen, terwijl de akkerbouw buiten in de vollegrond plaatsvindt. En dan heb je met factoren te maken die je niet van tevoren kunt voorspellen en waar je ook geen invloed op hebt.”
Sinds 2015 doet Van Iperen proeven in met name pootaardappelen in uien, in eerste instantie met irrigatie. Al snel volgde het idee om vloeibare meststoff en toe te dienen. Ton: “De kracht van fertigatie is dat je op het juiste moment, op de juiste plek de juiste voeding toe kan dienen. Bij de traditionele teelt wordt er aan het begin van de teelt een grote voorraad meststoff en bij de plant gebracht. Heb je daarna een flinke hoosbui dan spoelt een deel van die meststoffen al uit. En kom je dus verderop in het traject tekort. Zou je met die methode effectief willen bemesten dan moet je elke week een beetje strooien en dat combineren met irrigatie. Maar dat is praktisch niet mogelijk.” Conno: “De inzet van vloeibaar is veel effectiever. Je brengt water en meststoffen direct in de wortelzone. En dat is perfect. Beter kan niet. Je moet alleen weten wanneer die plant wat precies nodig heeft en in welke hoeveelheid. Die kennis is voor een deel aanwezig en neemt steeds meer toe. Dat zijn we steeds meer aan het finetunen en vastleggen in groeimodellen. Wat dat betreft hebben we heel veel geleerd van alle proeven die we de afgelopen jaren hebben gedaan. Daarbij proberen we aan alle mogelijke knoppen te draaien. Zo kijken we ook welke gewassen hier meer geschikt voor zijn. En hebben we steeds meer oog voor het belang van de waterkwaliteit.”
Werking van de grond
“Daarnaast zijn het weer en de bodem belangrijke factoren om rekening mee te houden. Aan het weer kunnen we niet veel doen, maar we kunnen bij het geven van water en meststoffen wel anticiperen op de weersverwachting.” Ton: “Als het om de bodem gaat, wordt vooral gekeken naar de grondsoort. Wat betekent dat voor de aanwezige voeding, is die opneembaar of juist niet. Wat is de capillaire werking van die grond? Allemaal factoren die mede bepalen wanneer we wat en in welke hoeveelheid toe moeten dienen. Er valt dus nog genoeg te ontwikkelen en te optimaliseren.” Mikey die naast zijn werk als adviseur akkerbouw ook nog samen met zijn vader een akkerbouwbedrijf heeft, kan niet wachten tot het allemaal zo ver is. Ik adviseer ook een boomkweker. “Daar passen we fertigatie toe. Die kweker laat elke twee weken een bladsapanalyse doen, waardoor we precies kunnen zien wat we doen en wat daarvan de effecten zijn.”
Duurzaam
Ton: “Een ander geweldig belangrijk voordeel van fertigatie is het feit dat alles stuurbaar is. Door het gebruik van zogenaamde A en B bakken kun je de samenstelling per week variëren. Ook betekent het dat je in een hele droge periode die plant kan blijven voeden, waardoor je niet meer met een groeistop te maken krijgt. Elke teler weet dat er niets zo erg is dan wanneer de groei stil valt. Elk gewas wordt dan kwetsbaarder voor ziektes en plagen. Blijft die plant wel groeien, dan blijven ook de middelen opgenomen worden. Eigenlijk is fertigatie de meest efficiënte manier van telen. Ook als het om duurzaamheid gaat.”
Mikey: “Voor het gebruik van stikstof en fosfaat hebben we te maken met het door de overheid ingestelde plafond. En dat plafond zal niet meer omhoog gaan, eerder verder dalen. Met fertigatie benut je optimaal de ruimte die je hebt door alleen dat op te brengen wat die plant op dat moment nodig heeft. Geen druppel meer. Daarmee wordt emissie tot het uiterste minimum beperkt. En voldoe je aan de eisen van de overheid.”
Conno: “Naast de meeropbrengst die fertigatie met zich meebrengt, zien we ook de kwaliteit toenemen. Veel boeren denken vooral vanuit de kostprijs en dan zijn vloeibare meststoffen inderdaad duurder dan de vaste. Daar schrikken boeren van. Maar wie naar het rendement kijkt, zal zich minder zorgen maken over die prijsverschillen. Veertien ton meer uien en ook nog eens een hogere kwaliteit, levert natuurlijk ook flink meer op.” Mikey: “Elk jaar schuiven we een stukje verder op naar de honderd ton per hectare. Ik verwacht dat we die volgend jaar al gaan halen. Doordat je optimaal water en meststoffen bij de plant kan brengen, kun je ook dichter zaaien. Zo hebben we de uien in verband gezaaid waardoor je ook een hogere opbrengst per vierkante meter realiseert.” Het zal alleen wel afhangen van de hoeveelheid licht en verdamping dit jaar.
Nog lang uit uitontwikkeld
Ton: “Natuurlijk vraagt fertigatie in technisch opzicht meer. De technische installatie die nodig is, schrijf je ongeveer in vijf jaar af. Vandaar dat fertigatie tot nu toe vooral in de hoogrenderende gewassen, zoals pootaardappelen en uien, wordt toegepast.” Conno: “Als akkerbouw leren we veel van de tuinbouw. Zo worden er nu al proeven gedaan met substraatgoten op het land. Als dat werkelijk succesvol wordt, dan hoef je ook niet meer te variëren in je bouwplan, maar kun je op hetzelfde stuk grond elk jaar hetzelfde gewas telen. We zijn dus inderdaad nog lang niet uit ontwikkeld.”
