“De eikenprocessierups is een groot landelijk probleem”
De meeste mensen kennen de horrorverhalen: genieten van een heerlijke fietstocht of wandeling, maar bij thuiskomst heb je vreselijke jeuk en zit je onder de pukkels. De veroorzaker van deze allergische reactie is de eikenprocessierups.
De overlast van de eikenprocessierups verschilt per jaar. Wilma: “Twee, drie jaar geleden was het probleem erg groot. In bepaalde gebieden besloten gemeenten zelfs eiken te verwijderen omdat de overlast zo groot was. In het ergste geval kan iemand na contact met de brandharen van de rups in shock raken. Vorig jaar kwamen de rupsen begin april uit. Door de kou zat er lange tijd geen blad aan de bomen. Vogels hebben toen, bij gebrek aan ander voedsel door het late voorjaar, veel eikenprocessierupsen opgegeten. Daardoor waren er in de zomer vooral in Zuid-Nederland weinig vlinders en is er dit jaar naar verwachting een lagere plaagdruk”.
Secuur werk
De bestrijding van de eikenprocessierups hangt af van de hoeveelheid aanwezige eiken. Henri: “Als er weinig eiken zijn, is het mogelijk de nesten uit de bomen te zuigen. Beter is om de plaag voor te zijn met een preventieve aanpak.” Sandee, Biocontrole en Van Iperen werken daarom samen om vroeg in het jaar nematoden – in de volksmond aaltjes – in te zetten. Wilma: “De ontwikkeling van deze methode heeft best lang geduurd. Aaltjes leven eigenlijk in de grond en kunnen niet tegen uv-licht. Het moment van toepassing en de juiste temperatuur zijn daarom erg belangrijk. Dat is lastig. Bestrijding moet ’s avonds of ’s nachts gebeuren en het weer is van grote invloed.” Sandee heeft een speciale spuit voor het verspreiden van de aaltjes. Chris: “Het is een soort blower die maximaal 25 meter hoog kan komen. We mengen de nematoden met een gel, een innovatieve manier om te zorgen dat de boom drie keer zo lang nat blijft. Hierdoor blijven de aaltjes langer leven en kunnen ze zich beter verspreiden. Het is secuur werk: je mag niet te snel rijden want dan bereik je de top van de boom niet en is de dosering te laag.” De aaltjes kruipen in de eikenprocessierups en geven een bacterie af waardoor deze ziek wordt. Daarvoor moet de temperatuur goed zijn, anders werkt de bacterie niet. De rups gaat vervolgens dood voordat deze brandharen, die de allergische reactie veroorzaken, heeft gevormd.
Vruchten afwerpen
Sandee gebruikt de methode met aaltjes voor het derde jaar en ziet dat het werkt. Chris: “We hebben ook kleine machines en handgereedschap om bij de bomen te komen, bijvoorbeeld op vakantieparken. We spuiten twee keer binnen een week tot tien dagen.” Wilma: “Bij Biocontrole monitoren we dagelijks de eipakketjes in een eikenprocessiestation. Die pakketjes zitten op takjes van eiken van verschillende locaties. Als 70 tot 80% van de eitjes is uitgekomen, moet de bestrijding starten.” Hoewel er in het zuidwesten minder eiken staan dan in bijvoorbeeld Gelderland of Noord- Brabant, pakt Van Iperen de bestrijding van de eikenprocessierups op. Henri: “We kregen de vraag vanuit Sandee. Samen met Biocontrole hebben we toen een plan gemaakt. Aan het begin van het seizoen testen we de machines zodat we direct aan de slag kunnen.” Chris: “We gebruikten al nematoden tegen bodeminsecten en kregen aanvragen om de eikenprocessierups te bestrijden. Ons bedrijf zag daar wel brood in. Het is mooi te zien dat de aanpak met Van Iperen en Biocontrole vruchten afwerpt.”
Stress
Aan het spuiten met aaltjes zitten geen nadelen. “Bij de eerste bespuiting zijn de bomen nog kaal waardoor geen schade ontstaat aan andere soorten”, legt Wilma uit. “Bij de tweede bespuiting hebben de bomen wel blad. Omdat de aaltjes de volgende dag dood gaan, blijft de schade op andere soorten beperkt.” Henri geeft aan dat het spuiten vooraf moeilijk in te plannen is omdat je afhankelijk bent van het weer. Chris bevestigt dat. “Wij werken in heel Nederland. Het kan hier mooi weer zijn en in het oosten van het land niet. We maken planningen op basis van het weerbericht en de informatie die wij van Biocontrole krijgen. Het levert altijd stress op als de weersomstandigheden wijzigen. Belangrijk is dat oude nesten voor het spuiten verwijderd zijn. Anders kun je tijdens het spuiten nog steeds brandharen verspreiden.”
Beheersbaar houden
Wilma verwacht dat de eikenprocessierups voorlopig niet weggaat. “Gemeenten en provincies zetten nog steeds rijen eiken neer in parken en bij fietspaden. Het is beter om verschillende soorten bomen te planten.” Henri: “De eikenprocessierups is een groot landelijk probleem. Het is de kunst om het met elkaar beheersbaar te houden. Daarom blijft Biocontrole monitoren.” Chris ziet ook mogelijkheden in graskanten en bermen. “Mijn advies is om zeker bij lanen met eiken het gras niet steeds te maaien en als het kan voor diversiteit in de onderbegroeiing te zorgen. In bermen met bloeiende kruiden of planten kunnen de natuurlijke vijanden van de eikenprocessierups zich handhaven. Sommige gemeenten willen niet spuiten. Ze zetten liever gaasvliegen of larven van lieveheersbeestjes in, maar ook die hebben bloeiende planten nodig.” Henri: “Bij Van Iperen merken we dat er meer belangstelling komt voor het zaaien van mengsels die natuurlijke vijanden aantrekken. Zo bieden we bijvoorbeeld een speciaal mengsel dat natuurlijke vijanden van de eikenprocessierups lokt. Van Iperen (en voorheen Mol Agrocom) werkt in het zuidwesten al tien jaar samen met Biocontrole in de bestrijding en advisering over de eikenprocessierups.”
Met elkaar
Omdat Sandee de nematoden ’s avonds en ’s nachts toepast, had het bedrijf wel eens te maken met boze mensen vanwege het lawaai. Chris: “Of mensen vonden het raar dat we ’s nachts aan het werk waren. Nu communiceren we vooraf dat we komen.” Wilma: “Het is inderdaad moeilijk te plannen, maar als je mensen informeert, tonen ze wel begrip. Wij hebben meegemaakt dat medewerkers van de loonwerkers koffie en koek kregen. We moeten het echt met elkaar doen.”
