In de winterperiode wordt er vaak gekeken naar de toestand van de grond op verschillende percelen en wat hieraan te verbeteren is. Bij het verbeteren van de structuur wordt vaak gebruik gemaakt van het toedienen van calcium. Het doel van deze calciumbemesting is dan om meer ruimte tussen de kleiplaatjes te krijgen, waardoor de grond makkelijker bewerkbaar wordt. Bij de afweging voor de calciumbemesting zijn echter meer zaken bepalend dan alleen de structuur van de grond. In deze nieuwsbrief willen we u een aantal handvatten meegeven om bewust om te gaan met de calciumbemesting. Omdat magnesium en calcium in de bodem en in de plant in nauw verband met elkaar staan, zullen we in dit bericht calcium en magnesium tegelijk behandelen.
Samenstelling van de bouwvoor
De bodem van onze percelen is samengesteld uit anorganisch materiaal, zoals zand- en kleideeltjes. Daarnaast uit organisch materiaal, zoals humus, bodemvocht en lucht. Als in deze bodem voldoende minerale elementen aanwezig zijn, en er voldoende ruimte is voor de wortels om te groeien, kan een gewas op deze bodem optimaal produceren.
Klei – humus complex (ook wel CEC genoemd)
Kleideeltjes vormen samen met organisch materiaal het klei-humus complex. Aan dit klei-humus complex kunnen positief geladen elementen (kationen) gebonden worden. De elementen die aan het klei-humuscomplex gebonden zijn, bepalen mede de structuur van de grond (Ca-Mg-K-Na-H-Al-Fe).
Wanneer er veel calcium aan het klei humuscomplex gebonden is, worden doordat dit het grootste element is, de kleiplaatjes het verst van elkaar gehouden. Hierdoor kan er voldoende lucht en water tussen de kleiplaatjes dringen, waardoor wortels gemakkelijk door de bodem kunnen groeien. Er is sprake van een luchtige structuur.
Op veel analyses wordt tegenwoordig naast een gewasadvies ook een advies gegeven voor het verbeteren van de bodemstructuur. Hierbij worden vaak adviezen gegeven voor een calcium- of magnesiumgift.
Zie hieronder een voorbeeld van een Eurofins analyseverslag inclusief het advies voor dit perceel:
Toelichting op de “structuurdriehoek”
In bovengenoemde driehoek draait het om de verhouding in de bezetting van calcium, magnesium, kali, natrium, waterstof, aluminium en ijzer. In de gekleurde driehoek ziet u een blauw bolletje. Dat geeft de structuursituatie van uw perceel aan. Afhankelijk van de positie krijgt u onder de driehoek een advies voor calcium en of magnesium in kg/ha. Deze gift is nodig om het blauwe bolletje in de positie van de optimale structuurcirkel te krijgen.
Wanneer de verhouding tussen calcium en andere kationen niet optimaal is, kan dit ervoor zorgen dat de kleiplaatjes te dicht op elkaar komen te liggen. In dat geval is er tussen de kleiplaatjes te weinig ruimte voor bodemvocht, lucht en plantenwortels. Een gewas zal dan moeilijker in de grond kunnen wortelen. Ook zal de grond moeilijker bewerkbaar zijn, doordat de kleiplaatjes meer aan elkaar plakken, en de grond dus veel moeilijker verkruimelt.
Bij een te hoge hoeveelheid magnesium in de grond, zullen de kleiplaatjes ook onvoldoende van elkaar worden gehouden. Hierdoor ontstaat een moeilijk bewerkbare, stugge bodem. Voorbeeld van bodems met een te hoog magnesiumgehalte zijn de zogenaamde knipkleigronden in het noordoosten van Nederland.
Calcium
Wanneer het advies gegeven wordt om voor de verbetering van de structuur een calciumbemesting uit te voeren, is het belangrijk om rekening te houden met de bij-effecten van de verschillende meststoffen. Meststoffen op basis van calciumsulfaat (gips) hebben weinig invloed op de zuurgraad van de grond. Meststoffen op basis van calciumcarbonaat (kalk) zorgen voor een verhoging van de pH. Wanneer de pH van de grond zo weinig mogelijk moet veranderen, is het verstandig om calcium toe te dienen in de vorm van calciumsulfaat ofwel gips.
Magnesium
De laatste jaren zien we steeds vaker analyses langskomen waarbij een magnesiumgift geadviseerd wordt om de structuur van de grond te verbeteren. Wanneer het bezettingspercentage van magnesium aan het klei-humuscomplex te laag is, kunnen flinke giften nodig zijn om dit te herstellen. Bij een bemesting met magnesium voor de bodemstructuur is het belangrijk om na te denken over een goed moment voor deze bemesting.
In veel gevallen is op de analyses te zien dat een gewas niet noodzakelijk behoefte aan magnesium hoeft te hebben als een bodemstructuurbemesting wel gewenst is. In dergelijke gevallen is het goed om ervoor te zorgen dat een magnesiumgift de opname van andere elementen voor de plant niet in de weg zit of andersom. Geef deze daarom bij voorkeur voor het zaaien of planten of kort erna.
Kalium
Bij een gezonde verhouding tussen de kationen aan het klei-humuscomplex liggen de kleiplaatjes op een mooie afstand van elkaar. Calcium is een groot element, wat ervoor zorgt dat er voldoende afstand tussen de kleiplaatjes is, waardoor er voldoende lucht en water in de bodem kunnen. Wanneer de calcium door de kali verdrongen wordt, verandert dit. Op dat moment wordt de afstand tussen de kleiplaatjes kleiner doordat kali een kleiner element is. Hierdoor zal er minder lucht en/of water tussen de kleiplaatjes kunnen waardoor je een plakkerige, slempgevoelige bodem krijgt.
Hieronder is dat schematisch weergegeven, waarbij de zwarte balkjes kleiplaatjes voorstellen:
Om calcium of magnesium aan te voeren, kan gebruik gemaakt worden van verschillende meststoffen. Al deze meststoffen hebben hun eigen eigenschappen, en daarbij horende voor- en nadelen.
Organische meststoffen
In organische meststoffen is vaak ook een gehalte magnesium en calcium aanwezig. organische meststoffen worden voornamelijk toegediend voor de behoefte aan NPK, vaak in combinatie met een stukje organische stof. Voor een grote gift aan magnesium of calcium zijn deze meststoffen over het algemeen niet geschikt, door de lage gehaltes magnesium en calcium.
Calciummeststoffen voor structuurverbetering
Kalk
Landbouwkalk bevat voornamelijk calciumcarbonaat. Vaak bevat landbouwkalk ook een klein percentage magnesium. Een belangrijke eigenschap van landbouwkalk is dat het een zuurbindende waarde heeft. Dit betekent dat landbouwkalk de pH verhoogt. Wanneer dit niet gewenst is, is het verstandig om voor een andere calciumbron te kiezen.
Betacal
Een andere calciumbron die gebruikt kan worden is Betacal. Dit bijproduct van de suikerindustrie is ook pH-verhogend, en daarmee niet geschikt voor elk perceel. Een andere eigenschap van betacal waar u rekening mee moet houden, is het gehalte aan fosfaat en stikstof wat erin zit, en wat ook meegerekend moet worden op de mineralenbalans.
Gips
Gips bevat calciumsulfaat (CaSO4). Belangrijkste eigenschap hiervan is dat dit geen invloed heeft op de zuurgraad van de grond. Verder is calciumsulfaat een eenvoudiger molecuul, wat ervoor zorgt dat de calcium gemakkelijker beschikbaar komt in de bodem. Gips wordt in verschillende vormen aangeboden.
Stimusoil Impact
Stimusoil Impact is een gekorreld product gebaseerd op mariene kalk. Hieraan is een extract van zeewier toegevoegd. Daarnaast bevat het ook een scala aan sporen. Dit product wordt ook wel kunstmest voor het bodemleven genoemd. Door een verhoging van m.n. de bacterieactiviteit zal de aanwezige organische stof beter en sneller verteerd worden. Dit zorgt voor een betere humificatie met alle positieve gevolgen van dien voor uw bodem: betere structuur, betere beschikbaarheid van diverse voedingselementen en een betere doorlatendheid. Zorg wel voor voldoende aanvoer van verse organische stof bij het gebruik van dit product.
Voor een goede structuur is aandacht voor calcium en magnesium onmisbaar. Om de structuur met behulp van deze elementen te verbeteren, zijn soms forse giften nodig. Het is verstandig om deze giften niet in 1 jaar te geven, maar te verdelen over meerdere jaren. Kijk hierbij ook naar de behoefte van de gewassen en probeer de giften voor de hoogwaardige gewassen uit te geven. Houd bij het kiezen van een meststof rekening met de effecten op de zuurgraad van de grond.
Voor een bemesting aan het gewas kunt u kiezen voor snel werkende meststoffen, die niet persé de bodemstructuur verbeteren, maar wel zorgen dat uw gewas voldoende nutrienten op kan nemen.
Vul het formulier in en één van onze bodemspecialisten neemt zo snel mogelijk contact met u op.
Bovenstaande adviezen zijn gebaseerd op de actuele praktijksituatie en de op dit moment ter beschikking staande kennis. Alle rechten voorbehouden. Niets uit dit bericht mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand en/of openbaar gemaakt in enige vorm of op welke wijze dan ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.
