ViP | Hoe bodemsensoren de boomgaard verduurzamen
29 september 2025
Pilot maakt watergift slimmer én efficiënter
Water wordt steeds kostbaarder. In Zuid-Beveland doen twee fruittelers, op initiatief van Van Iperen en Netafim Netherlands, mee met een proef om irrigatie slimmer en duurzamer te maken. Bodemsensoren, gewasmodellen en data-analyse geven inzicht in hoe, waar en wanneer water het meest effectief ingezet kan worden. “Je moet niet wachten totdat je aan je gewas ziet dat het te droog is. Dan ben je te laat,” aldus fruitteler Jaap Slootweg uit Waarde.
Veel fruittelers geven water op het gevoel. Maar in een droog en verziltend klimaat, zoals in Zeeland, is die aanpak steeds risicovoller. Het gaat niet om veel geven, maar om goed geven, zegt Jaap. Je moet zorgen dat het water terechtkomt waar de wortels het kunnen opnemen.
Samen met collega-teler Marco Schipper uit Kapelle doet hij mee aan de pilot van Netafim Netherlands en Van Iperen. Dit project richt zich op het meten van bodemvocht met sensoren en het gebruiken van gewasmodellen om de irrigatie gerichter en effectiever aan te sturen. De pilot is niet alleen een zoektocht naar technische optimalisatie, maar ook een verkenning van de verschillen in bedrijfsvoering en irrigatieaanpak tussen beide telers.
Waar Jaap al enkele jaren werkt met eigen bodemsensoren op de meest kwetsbare plekken in zijn boomgaard, gaf Marco tot voor kort water op gevoel. Jaap kwam in actie nadat hij merkte dat de toenemende verzilting en droge periodes als gevolg van klimaatverandering invloed kregen op de vitaliteit van zijn gewassen. Sensoren hielpen hem beter inzicht te krijgen in de vochttoestand van zijn bodem. Marco daarentegen hanteert nog de traditionele aanpak van water geven op basis van ervaring en onderbuikgevoel. Juist omdat Jaap al veel ervaring heeft met meten, zijn we benieuwd in hoeverre we daar nog een stap bovenop kunnen zetten, zegt Martin Tolhoek, technisch specialist fruitteelt bij Van Iperen. Bij Marco ligt er meer laaghangend fruit, daar verwachten we op korte termijn grotere effecten. Maar ook Jaap kan winst boeken, juist door het combineren van kennis en data.
Jaap nam het fruitteeltbedrijf over van zijn vader, die nog altijd dagelijks meewerkt. De boomgaard is 20 hectare groot, met 7 hectare appel waaronder Elstar, Jonagold, Gala en Braeburn en 13 hectare peer, onder andere Conference en Comice. De afzet verloopt via FruitMasters, sortering gebeurt in eigen beheer. De afgelopen jaren hebben we flink vernieuwd, vertelt Jaap. Verjonging bij de appels, variatie in rassen om de pluk te spreiden, en steeds meer aandacht voor bodem en water.
Het beschikbare water komt van de landbouwleiding, die zoet water uit de Biesbosch aanvoert. Grondwater is hier te zout. Elke druppel telt, zegt Jaap. We hebben op elk perceel een silo van 30 kuub met een eigen pomp. Daarmee zijn we onafhankelijk van de waterdruk en kunnen we water geven wanneer het nodig is. Die silo’s worden via een vlottersysteem automatisch op peil gehouden. Omdat Jaap aan het einde van een tracé van de landbouwleiding zit, is de druk vaak te laag als veel telers tegelijkertijd water nodig hebben. Dankzij de silo met pomp heeft hij altijd voldoende druk, ook op de achterste rijen in het perceel. Een slimme investering die uitval voorkomt en continuïteit waarborgt. Bovendien speelt kostenbeheersing een grote rol. Water uit de landbouwleiding is duur. Zeker in droge jaren kan dat een forse rekening opleveren, zegt Jaap. Sensoren helpen me om exact te bepalen wanneer en hoeveel water ik moet geven. Daarmee voorkom ik verspilling en hou ik de kosten beheersbaar.
De pilot gebruikt sensoren van Netafim die iedere 10 centimeter tot een diepte van 60 centimeter meten hoe vochtig de bodem is. We passen het bestaande systeem van de teler niet aan, legt Willem Botha van Netafim uit. We kijken hoe we met gerichte data de efficiëntie kunnen verbeteren. Willem komt oorspronkelijk uit Kaapstad, Zuid-Afrika. Hij studeerde wijnbouw en werkte jarenlang bij Netafim als agronomist, gespecialiseerd in gewaskunde en bodembeheer. Wat goed is voor fruitteelt is soms tegengesteld aan de wijnbouw. Maar de basis is hetzelfde: water en voeding zo dicht mogelijk bij de wortels brengen. Willem bezoekt beide telers iedere twee weken. Hij boort zelf monsters om te kalibreren wat de sensoren meten.
“Sensoren helpen me om exact te bepalen wanneer en hoeveel water ik moet geven”
De sensoren leveren data, maar daar stopt het niet. In het groeiseizoen worden ook plantsapanalyses gedaan, net als vruchtmonsters vlak voor de pluk. Bij droogte nemen bomen minder voeding op, legt Martin uit. Dan maakt fertigatie echt het verschil. Jaap: 2024 begon extreem nat. De regen hield aan tot in de zomer. Iedereen dacht: de bodem zit vol, dat redden we wel tot aan de pluk. Maar op basis van de sensoren zag ik: die kraan moet open. De boom was vocht gewend. Stop je ineens, dan komt hij tekort. Dus we hebben tot aan de pluk wel gefertigt. Niet veel, maar wel voldoende. Dat heeft geresulteerd in een betere kwaliteit.
Netafim staat bekend door de precisie-irrigatie. Maar écht maatwerk ontstaat door de techniek af te stemmen op de omstandigheden bij de teler. Bij Jaap kunnen we per ronde 12 millimeter per vierkante meter geven. Bij Marco is dat slechts 3 millimeter, zijn druppelsysteem staat niet meer toe, zegt Willem. Dus de aanpak per teler is anders, aangepast aan wat technisch mogelijk is. Daarnaast speelt ook het bodemtype een rol. Bij Marco ligt zware klei, die snel uitdroogt maar ook minder goed water doorlaat. Bij Jaap is het profiel anders, wat invloed heeft op de irrigatiestrategie. Daarom starten we altijd met een analyse van het bodemprofiel, vult Martin aan.
Jaap heeft niet alleen in techniek geïnvesteerd. Ook zijn omgang met de bodem is veranderd. We poetsen de rijen niet meer schoon, vertelt hij. Dat ziet er misschien wat rommelig uit, maar het effect is groot. Je houdt meer vocht vast in de bodem en je natuurlijke vijanden blijven beter in stand. Hij noemt het verantwoord slordig. Vroeger moest het strak, en creëerde je eigenlijk een kookplaat. Nu laten we bewust meer blad en snoeihout liggen. Ook het gras maaien we minder. Je remt daarmee de verdamping.
De pilot loopt tot het einde van het seizoen. Aan het eind worden alle data, resultaten en ervaringen naast elkaar gelegd. Dat moet aanknopingspunten opleveren voor verdere optimalisatie. Het gaat erom dat je water inzet waar en wanneer het echt nodig is, zegt Martin. Zo bespaar je kosten en verhoog je de opbrengst. Jaap: Je moet wel op tijd beginnen. Als je te laat bent, loop je achter de feiten aan. Willem: Openstaan voor verandering, dat is de sleutel. Maar je blijft ook gewoon teler. Alleen data volgen werkt niet. Je moet je gewas blijven lezen.
Meer weten over deze pilot en de resultaten?
Met behulp van bodemsensoren de watergift optimaliseren voor een vitaal fruitgewas. Klinkt goed! Maar werkt het ook in de praktijk? Hoe moet de data worden geanalyseerd? Wat zijn de resultaten? We delen op deze pagina alle inzichten die voortkomen uit onze proef.
Lees meerKennis & Nieuws
Met fertigatie kunt u kiezen voor vaste meststoffen, maar het is ook mogelijk om vloeibare meststoffen toe te dienen, zoals Powerdrip Teon B. Deze meststof is speciaal ontwikkeld om het gewas tijdens deze groeifase optimaal te ondersteunen.
