Over CO2 (carbon footprint), broeikasgassen en stikstofmeststoffen
22 februari 2023
In een paar recente artikelen worden enkele uitspraken gedaan over CO2-uitstoot, broeikasgassen van kunstmest. Behalve een aantal feitelijke onjuistheden worden conclusies over productie en gebruik van stikstofkunstmest meerdere keren met elkaar verward. Met deze nieuwsbrief proberen wij u zo objectief mogelijk te informeren over een paar relevante eigenschappen van stikstofmeststoffen en het gebruik daarvan in grasland.
De carbon footprint of CO2 voetafdruk is de maat voor de impact op het milieu door de uitstoot van CO2 en andere broeikasgassen, samen ook wel broeikasgasemissie genoemd. De carbon footprint is gebaseerd op de productie van de meststoffen maar niet op het toepassen op het gewas.
Broeikasgassen spelen een rol bij de temperatuur op aarde. Bij een overschot aan broeikasgassen warmt de aarde op. Relevante voorbeelden van broeikasgassen zijn CO2, N2O (lachgas) en methaan. Er zijn grote verschillen in de impact van broeikasgassen ten aanzien van de opwarming van de aarde. Zie de tabel hieronder.
| Naam | Formule | CO2-equivalent |
| Koolstofdioxide | CO2 | 1 |
| Methaan | CH4 | 28 |
| Distikstofmonoxide (lachgas) | N2O | 265 |
De vorm en soort van kunstmeststoffen en de toepassing daarvan kunnen de emissie van broeikasgassen beïnvloeden. Stikstofkunstmest is er in twee vormen, korrel en vloeibaar. Qua soorten onderscheiden we nitraathoudende, ammoniumhoudende en ureummeststoffen.
Nitraat is een vorm die veelal direct door gewassen wordt opgenomen. Deze N-vorm kan bij nat weer uitspoelen of ook vervluchtigen. Bij natte en zuurstofarme omstandigheden kan bovendien denitrificatie optreden waardoor lachgas ontstaat.
Ammonium uit zowel dierlijke mest als kunstmest kan vervluchtigen als ammoniak. Ook speelt het enzym urease een rol bij dit proces. Deze omzetting gebeurt in de bodem, bij een pH van 7 of hoger. Daarnaast is de mate van vervluchtiging afhankelijk van dampspanning, temperatuur en vocht.
Ureum kan op verschillende manieren door de plant worden opgenomen namelijk in amidevorm rechtstreeks of door omzetting in de bodem tot ammonium en/of nitraat. Ook bij deze stikstofvormen is de emissie afhankelijk van pH, dampspanning, temperatuur en vocht. De amidevorm en ammonium kunnen zich binden aan het kleihumuscomplex, waardoor de emissie door vervluchtiging en uitspoeling niet plaatsvindt. De mate van uitspoeling van een ureummeststof is daardoor kleiner dan bij de nitraatvorm.
Kunstmest is in korrel- en vloeibare vorm beschikbaar. Bij ureum zijn er verschillen tussen korrel en vloeibaar in opname en vervluchtiging. In korrelvorm is zijn de volgende ureumsoorten beschikbaar:
Bij de korrelvorm ongecoat is de kans en de mate waarin vervluchtiging optreedt het grootst. Bij de gecoate vorm komt stikstof langzamer vrij waardoor de kans op vervluchtiging kleiner lijkt te zijn. Daarnaast is er de korrelvorm met ureaseremmer (zoals Ipreum) welke ervoor zorgt dat het ureaseproces (omzetting naar ammoniak) verminderd wordt doordat specifieke bacteriën in de bodem stilgelegd worden.
Ook is ureum verkrijgbaar in vloeibare vorm. De vloeibare vorm heeft het voordeel dat het zich sneller in de bodem verspreidt en daardoor minder kans op vervluchtiging geeft. De aangezuurde vloeibare ureum heeft dit voordeel ook, maar doordat deze sterk aangezuurd is wordt vervluchtiging effectief tegengegaan.
Het voordeel van grasland is dat de meststof altijd wordt gespoten op een gewas en slechts voor een klein deel op de kale grond terechtkomt. Wanneer de bodem voldoende vochtig is, is de kans op emissie het kleinst. In de tabel hieronder is zichtbaar hoelang de omzetting van Powerbasic Bravo naar ammonium duurt bij een bepaalde temperatuur, op kale grond.
| Bodemtemperatuur ºC | Omzetting na aantal dagen |
| 2 | 4 |
| 10 | 2 |
| 20 | 1 |
De emissie van ammoniak bij het gebruik van Powerbasic Bravo is uiteindelijk dus niet wezenlijk anders dan die van KAS wanneer het onder goede omstandigheden wordt toegepast. De verliezen door uitspoeling van nitraat zijn bij gebruik van Powerbasic Bravo ten opzichte van nitraatmeststoffen vrijwel altijd lager.
Kennis & Nieuws
In onze nieuwe strategie bemesten we niet meer met een afbouwende stikstoftrap maar werken we met 'De kracht van het moment'; een periodieke aanpak. In deze video vertelt ruwvoerspecialist Gerard Postma meer over de eerste van de vier periodes waarin we het jaar hebben verdeeld. Periode 1 is namelijk de periode waarin we ongeveer 70% van het ruwvoer winnen.
2026 wordt het eerste jaar waarin we weer bemesten zonder derogatie. Dit vraagt een nieuwe aanpak en een andere visie. Want hoe zorgt u dat het gras ook onder de nieuwe regels blijft doen wat u nodig hebt: goed, benutbaar gras voor uw melkvee?
Het is najaar, en het is alweer even geleden dat de kuilen zijn bemonsterd. Dat betekent dat de meeste ruwvoeranalyses binnen zijn; een hoop getallen, die vaak ook nog eens met elkaar in verbinding staan. Waar let u op bij het lezen van de analyses en wat kan u met de resultaten? Dit zijn een aantal onderwerpen waarover de cijfers uit de ruwvoeranalyse meer inzicht verschaffen.